Hoewel de groei van het bruto binnenlands product (bbp) is afgezwakt, blijft het economisch sentiment in de diverse sectoren van de Nederlandse economie positief. Uit de Sectorbarometer van ABN AMRO blijkt dat met name de retailsector, de zakelijke dienstverlening en technologie, media en telecom (TMT) in goede conditie verkeren.
Recent is twijfel ontstaan over de vooruitzichten van de Nederlandse economie. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meldde vorige week een kwartaalop-kwartaalgroei van het bbp van slechts 0,2% over het derde kwartaal. Dit is de kleinste kwartaalgroei in ruim twee jaar en kan een signaal zijn dat de conjunctuurcyclus op zijn top is aangekomen. We hebben onze macroverwachtingen voor 2018 en 2019 daarom licht neerwaarts aangepast. ABN AMRO verwacht nu dat de economische groei in Nederland dit jaar uitkomt op 2,6% tegen 2,9% eerder. De prognose voor 2019 gaat van 2,5% naar 2%.
Nadere analyse van de CBS-cijfers leert dat vooral investeringen in woningen (door commerciële partijen) en infrastructuur (door de overheid) vorig kwartaal zijn achterbleven. De oorzaak hiervan is het personeelstekort in de bouw, waardoor minder gebouwd kan worden. Dit is ook terug te zien in het aantal afgegeven vergunningen voor nieuwbouw dat sinds eind 2017 daalt. De investeringsbereidheid van de bouwbedrijven zelf blijft hoog, omdat de individuele bouwbedrijven hun orderportefeuilles nog altijd ruim gevuld zien.
Agrarische ondernemers bijzonder negatief gesteld
Gezien de huidige situatie waarin agrarische ondernemers verkeren, is deze uitkomst niet verrassend. Om een beeld te geven waar dit vandaan komt, heeft ABN AMRO een onderscheidt in een aantal onderwerpen gemaakt en deze uitgezocht.
- Winstgevendheid
De agrarische sector laat het minst positieve beeld zien. Agrarische ondernemers zijn in het bijzonder negatief over hun winstgevendheid in het afgelopen kwartaal. Door de droge zomer hebben veel akkerbouwers en melkveehouders extra moeten beregenen en liggen de opbrengsten flink lager. Veel melkveehouders zullen extra kracht- en ruwvoer moeten inkopen. Dit zorgt voor hogere kosten, terwijl de melkprijs relatief laag ligt. Deze factoren zorgen voor een verdere pressie op de marges. Het inkomen van boeren en tuinders staat al jaren onder druk.
- Investeringsbereidheid
Elk najaar vraagt het CBS aan ondernemers hoe ze aankijken tegen hun investeringen in vaste activa in het volgende jaar. Van de ondervraagden verwacht 19% in 2019 meer te gaan investeren dan in het lopende jaar, 70% van de ondernemers verwacht gelijkblijvende investeringen en 11% van hen verwacht een daling. Per saldo nemen de investeringen in 2019 dus naar verwachting toe. Vorig jaar was het percentage ondernemers dat een daling verwachtte overigens lager. Ondernemers zijn dit jaar dus een beetje negatiever over hun investeringen.
Ook qua investeringen valt de agrarische sector opnieuw uit de toon. Boeren en tuinders zijn de enige groep ondernemers die per saldo van plan zijn om hun investeringen in 2019 te verlagen. Dit staat op gespannen voet met het feit dat de sector aan de vooravond staat van een duurzaamheidstransitie, waarbij juist technologische innovatie moet bijdragen aan een nog zorgvuldigere en efficiëntere productie.
Ondanks dit alles zijn boeren en tuinders nog altijd positief over de economie, maar wel iets minder dan in het vorige kwartaal. Ze exporteren een groot gedeelte van de productie. Onder meer de aankomende Brexit hangt de sector als een donkere wolk boven het hoofd.
- Daling faillissementen stabiliseert
Het aantal faillissementen is tot en met oktober met 8% afgenomen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Door de daling van het aantal faillissementen aan de ene kant en de stijging van het aantal bedrijven aan de andere kant is de faillissementsgraad in de meeste sectoren nog erg laag. De daling van het aantal faillissementen lijkt echter in de laatste maanden van dit jaar te zijn gestabiliseerd. ABN AMRO verwacht hierom geen verdere daling van het aantal faillissementen, maar een lichte stijging van tussen de 0% en 5%.
In de agrarische sector zet milieuregelgeving de boeren en tuinders extra onder druk, waardoor de marges nog dunner worden en een faillissement kunnen veroorzaken. Echter gaan er tot nu toe weinig agrarische ondernemers failliet. Het aantal faillissementen is historisch laag te noemen. Wel is het aantal bedrijfsopheffingen in de agrarische sector flink gestegen. In de eerste drie kwartalen van 2018 stopten er meer dan 2100 agrarische ondernemers. Dit was een groei van 44% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Strengere milieuregelgeving en een gebrekkig toekomstperspectief zet druk op boeren en tuinders.
"De extreme zomer brengt winnaars en verliezers"
- Sectorbarometer
De Sectorbarometer laat een lagere score zien dan in andere sectoren. Ondernemers zijn met name negatief over hun winstgevendheid. Door de droge en zonnige zomer moesten akkerbouwers en melkveehouders extra beregenen. Bovendien moesten onder meer melkveehouders nu extra ruw- en krachtvoer in gaan kopen wat hogere kosten betekent. De extreme zomer brengt winnaars en verliezers. Boeren en tuinders die in staat waren een goede opbrengst te realiseren, konden in sommige gevallen profiteren van een hogere prijs.
- Toegevoegde waarde
De toegevoegde waarde (tegen vaste prijzen) van de agrarische sector kende eind 2017 een opleving, maar daalde begin 2018 weer. Deze daling kwam voornamelijk door lagere volumes. De prijzen zijn wel flink gestegen.
Bron: ABN AMRO
