De groei in de bedrijfssectoren kalft af. Een chronisch gebrek aan personeel en daarbovenop de toenemende vraag naar mensen met specifieke technische kennis zijn hiervan belangrijke oorzaken. Op korte termijn is geen verbetering te zien. Ondernemers moeten ingrijpende maatregelen nemen. Ook in de agrarische sector.
Eerst het goede nieuws: de economie draait op volle kracht en alle sectoren laten de komende twee jaar een gezonde groei zien, zo blijkt uit de berekeningen van de sectoreconomen van ABN AMRO. De groeipercentages van 2% tot in enkele gevallen zelfs 3% of 4% per sector geven reden tot optimisme. De agrarische sector doet het volgend jaar zelfs beter dan verwacht, net als de industrie en de retail. In 2020 groeien de meeste sectoren naar verwachting door.
Dan de kanttekening: de groei wordt geremd, waardoor de sectoren, evenals het bruto binnenlands product (bbp), in 2019 minder hard groeien dan in 2018. De begrotingsperikelen in Italië, de chaotische Brexit en de handelsoorlog tussen China en de VS voeden de onzekerheid. Dichterbij huis gooit de krapte op de arbeidsmarkt, die inmiddels chronische vormen lijkt aan te nemen, extra olie op het vuur. Het aantal openstaande vacatures neemt kwartaal op kwartaal toe, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De schaarste aan specifieke beroepsgroepen neemt toe. Programmeurs krijgen elke maand verzoeken om elders aan de slag te gaan. Hoe minder snel die vacatures worden opgevuld, hoe meer pijn het gaat doen.
Tabel 1: Volumegroei per sector in Nederland
Volgens het CBS zijn de prijzen in de uitzendsector in het tweede kwartaal van 2018 ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder met 5,3% gestegen. Mart Clement, directeur-eigenaar van Clement Metaal & Techniek, vindt zijn uitzendkrachten zo duur geworden, dat hij ze niet meer inhuurt. ‘Voor een jongen van 21 moet ik 6000 euro per maand betalen,’ zegt hij in een reactie. ‘En dan moet ik hem ook nog op eigen kosten drie weken inwerken. Als ik personeel na een paar maanden wil overnemen kost me dat 12.000 euro.’ Clement heeft nu zijn eigen mensen bereid gevonden vaker over te werken, maar andere ondernemers zitten met de handen in het haar.
"De kunst is niet alleen het binnenhalen van mensen, maar juist ook om personeel vast te houden"
‘De kunst is niet alleen om mensen te krijgen, maar ook om het personeel vast te houden,’ zegt een hoteleigenaar uit de provincie. Hij ziet zijn beste personeel naar grote hotels in de steden gaan, omdat daar meer wordt betaald. En zelf haalt hij mensen met gevoel voor gastheerschap weg bij de retail. Uit onderzoek van de Intelligence Group onder 16.000 Nederlandse werknemers blijkt dat bijna 30% van de werknemers een keer per maand wordt benaderd voor een nieuwe baan. Bedrijven moeten daarom alles in het werk stellen om zo aantrekkelijk te zijn dat het eigen personeel blijft en bovendien nieuwe aanwas kan worden binnengehaald.
Figuur 2: Percentage ondernemers die tekort arbeidskrachten als belemmering ervaren
2018: Een jaar dat agrariërs niet snel zullen vergeten
Het afgelopen jaar was een bewogen jaar; de droogste zomer sinds 1906, een goed ontvangen nieuwe landbouwvisie van minister Schouten en lagere zuivel- en varkensvleesprijzen. Met name tuinders en akkerbouwers hadden last van de droge zomer. De productie viel terug en hoewel de prijzen stegen, was dit voor veel akkerbouwers onvoldoende om het inkomen op peil te houden. Binnen de akkerbouw beleefden aardappeltelers de slechtste oogst sinds 1998, toen juist zware regenval voor een fors lagere oogst zorgde. Melkveehouders kregen naast de droogte in 2018 te maken met een lagere zuivelprijs. En ook de prijs van varkensvlees daalde. Voor 2019 verwacht ABN AMRO dat de productie van de landbouw per saldo toeneemt. Wel is er een groot verschil tussen plantaardige en dierlijke sectoren. De volumes in de plantaardige sectoren liggen in 2019 naar verwachting hoger, terwijl de productie in de dierlijke sectoren juist daalt. De lagere prijs voor varkens zorgt in Nederland en in de Europese Unie (EU) voor een lagere productie. In de andere dierlijke sectoren blijft de productie naar verwachting min of meer stabiel.
Sterke vraag naar lager opgeleid personeel
De vacaturegraad (het aantal vacatures per 1.000 banen) in de agrarische sector ligt al geruime tijd lager dan de totale vacaturegraad in de Nederlandse economie. Toch kampt ook de agrarische sector met een krapper wordende arbeidsmarkt. De vacaturegraad in de landbouw is in twee jaar tijd namelijk gestegen van 9 naar 20. In het derde kwartaal van 2018 stonden 2400 vacatures open en steeds meer boeren en tuinders ervaren het tekort aan arbeidskrachten als een belemmering in hun bedrijfsvoering. Naast een brede vraag naar loonwerkers heeft met name de tuinbouw behoefte aan oogst- en productiemedewerkers. Het tekort aan lager opgeleid personeel (vmbo) is het grootst, maar het valt op dat er in de melkveehouderij juist vraag is naar wat hoger (mbo 3) opgeleid personeel. In de melkveehouderij neemt de robotiseringsgraad toe. Dit leidt tot de behoefte aan personeel met bijzondere kwalificaties.
Bron: ABN AMRO
