Als gevolg van verscherpte wet- en regelgeving in Brabant en de stoppersregeling in 2020, verwacht de Rabobank dat veel ondernemers zullen stoppen. Tot die tijd staan veel ondernemers voor belangrijke strategische keuzes: stoppen, consolideren of door ontwikkelen. Het aantal ondernemers zal versneld afnemen van 3.500 naar circa 1.000 in 2030, vooral in de periode van nu tot 2023.
Het plan “warme sanering varkenshouderij” van de overheid heeft ook gevolgen voor de omvang van de sector. De verwachting is dat, als gevolg van het uit de markt halen van varkensrechten, de veestapel met 5% zal krimpen.
Kloof tussen boer, burger en maatschappij moet gedicht worden
De sector staat voor de uitdaging om op korte termijn de kloof tussen boer, burger en maatschappij te dichten. Een eerste actiepunt is het aandragen van een oplossing voor de geuroverlast, fijnstof en het mineralenoverschot (mest). Ten tweede moet het vertrouwen in de varkenshouderij hersteld worden door meer transparantie in de vorm van concepten, ketensamenwerking en communicatie. Om dit te borgen kan een zelfregulerend systeem binnen de sector helpen, waarbij individuele bedrijven die gedragscodes niet respecteren door het collectief worden gecorrigeerd. Dit is dan een verantwoordelijkheid voor de gehele keten.
Slaagt de keten er niet of onvoldoende in om de kloof te dichten, dan is de kans op verscherpte wet- en regelgeving voor beperking van de ontwikkelruimte groot. Zonder ontwikkelruimte zal de varkenshouderij in Nederland verder krimpen, met grote gevolgen voor de gehele productieketen.
Het Nederlandse handelsmodel
De kracht van het Nederlandse handelsmodel is dat het ondernemerschap stimuleert door het creëren van schaal en efficiëntie, vooral op horizontaal niveau. Nadeel hiervan is dat het doorgaans leidt tot meer versplintering. En het lastiger wordt om snel in te spelen op veranderende omstandigheden.
Een transitie in samenwerking is noodzakelijk, en dan met name van individu naar integrale ketensamenwerking, waarbij ieder bedrijf in de keten zijn productieverantwoordelijkheid neemt. Denk hierbij aan de beschreven afspraken over productspecificaties, de te leveren volumes en prijsafspraken. Nieuwe technieken zoals smartfarming, big data en blockchain kunnen de sector én de individuele bedrijven helpen de maatschappelijke en economische doelen te bereiken.
