Onderzoekers van Wageningen University & Research hebben een stappenplan ontwikkeld met oplossingsrichtingen voor het stikstofprobleem. Deze systematische aanpak maakt het mogelijk om per natuurgebied te zien in hoeverre landelijke en lokale maatregelen voor landbouw en natuur bijdragen aan vermindering van de stikstofdepositie en verbetering van de natuurkwaliteit. Deze kennis kan onnodig rigoureuze maatregelen voorkomen en biedt handelingsperspectief aan beleidsmakers, boeren en natuurbeheerders.
Focus op landbouw en natuur
De Wageningse aanpak focust zich op landbouw en natuur – twee van de kennisdomeinen van WUR – maar kan uitgebreid worden naar andere sectoren die stikstof uitstoten. In het onderzoek laat WUR zien hoe landbouw en natuur gezamenlijk kunnen toewerken naar een vermindering van de stikstofdepositie, met als doel verbetering van de natuurkwaliteit. Het is een ruimtelijke aanpak, waarbij gebruik gemaakt wordt van een combinatie van landelijke maatregelen in de landbouw om ammoniakuitstoot te verminderen, en gebiedsspecifieke (lokale) maatregelen voor natuur en landbouw.
Vijfstappenplan tegen stikstofprobleem
Door ieder van de onderstaande stappen te doorlopen, is per natuurgebied inzichtelijk te maken in hoeverre landelijke maatregelen bijdragen aan vermindering van de stikstofdepositie, óf en in hoeverre er in dat gebied potentie is voor natuurherstel, en hoeveel aanvullende lokale maatregelen nodig zijn om alsnog onder de maximale grenswaarde voor stikstof in dat gebied te komen.
- Stap 1. Analyse van de huidige situatie: slaat er teveel stikstof neer op de natuur; wordt de Kritische Depositiewaarde (KDW) overschreden?
- Stap 2. Analyse van een toekomstscenario: wat zijn de gevolgen van landelijke maatregelen op de stikstofdepositie in natuurgebieden in de toekomst, bijvoorbeeld 2030?
- Stap 3a. Analyse van de huidige natuurkwaliteit in het gebied: worden de natuurdoelen gehaald?
- Stap 3b. Analyse van potentie voor natuurherstel: is het mogelijk om de natuurkwaliteit te verbeteren door herstelmaatregelen, zoals door het verhogen van de grondwaterstand of verbeteren van de buffercapaciteit van bodem of water?
- Stap 4. Wanneer de KDW overschreden blijft en er onvoldoende herstelmogelijkheden zijn om de natuurkwaliteit te verbeteren, moet bekeken worden hoe lokale oplossingen kunnen bijdragen aan vermindering van de stikstofdepositie. Bijvoorbeeld door vermindering van bedrijfsmatige stikstofemissie (bijvoorbeeld door stallen emissiearm te maken) of uitbreiding van de betreffende habitattypen.
- Stap 5. Als de bovenstaande stappen geen oplossingen bieden, dan is het nodig om meer uitstoot van stikstof te verminderen of de natuurdoelen nader te analyseren.
De beschikbare data en modellen die in deze aanpak gebruikt worden, kunnen volgens projectleider Tia Hermans bijdragen aan een weloverwogen stikstofstrategie per gebied: ”Omdat zowel landbouw als natuur per gebied verschillen, is een aanpak waarin zowel landelijk als per natuurgebied wordt gekeken echt noodzakelijk. De meerwaarde van deze aanpak is dat het beleidskeuzes zowel op het niveau van de natuur als de landbouw doorrekent en laat zien hoe effectief dit samenspel is. Het is niet of landbouw of natuur, maar allebei. Met deze aanpak hopen we te voorkomen dat er besluiten worden genomen die achteraf helemaal niet nodig blijken te zijn.”
Hoe ontstond de stikstofcrisis?
In mei 2019 heeft de Raad van State geoordeeld dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in strijd is met de Habitatrichtlijn. Er kan vooraf onvoldoende bewezen worden dat toekomstige maatregelen voor natuurherstel en bronmaatregelen voor vermindering van stikstofuitstoot het verlies aan natuurkwaliteit verhelpen. Hierbij speelde de Kritische Depositie Waarde (KDW) een belangrijke rol: de grenswaarde die aangeeft hoeveel stikstof een natuurgebied kan verdragen voordat er negatieve effecten optreden. De uitspraak van de Raad van State heeft geleid tot het stilleggen van veel bouw- en infraprojecten die een toename van stikstof op natuurgebieden veroorzaken. De zo ontstane stikstofcrisis speelt sindsdien een sleutelrol in het politieke en maatschappelijke debat.
Bron: WUR
