De varkenshouderijsector verandert in rap tempo. Van nu nog 273.000 slachtingen per week wordt voor 2027 een afname van maar liefst dertig procent verwacht. Het aantal varkens in het Beter Leven-keurmerk één ster zal per saldo naar verwachting gelijk blijven en daarmee in aandeel met tien procent toenemen, van 25 procent naar 35 procent voor dit marktconcept. Het aandeel van de biologische marktconcepten zal met circa 0,5 procent groeien. Maar een toekomstbestendig varkensbedrijf realiseer je niet zomaar.
Dat beseffen ABZ Diervoeding en strategisch adviseur aaff zich ook. Daarom organiseerden zij op 4, 11 en 13 februari 2025 klantenavonden in Markelo, Eindhoven en Lunteren met als thema: Ondernemen met het varken van de toekomst.
De gangbare varkenshouderij probeert zijn stallen in te richten met oog voor het natuurlijk gedrag van varkens. Toch kunnen varkens soms iets missen. Het is immers een stal en geen bos, waar foerageren, eten, wandelen en sociaal gedrag vanzelfsprekend zijn. Afhankelijk van de omstandigheden kan dit vervelende gevolgen hebben, zoals staartbijten, wonden, infecties en economische verliezen. ABZ Diervoeding en aaff geven praktische tips om dit te voorkomen.
Stresssymptomen
Stress is een belangrijke oorzaak van uitingen van discomfort bij varkens. Ze vertonen extreem onderzoekend gedrag, worden agressief of juist extreem passief. Maar ook stress heeft onderliggende oorzaken. Zo kan stress bijvoorbeeld ontstaan door ziekten. Als varkenshouder is het daarom belangrijk om in de gaten te houden of het entschema op orde is.
Ook een ongunstig klimaat kan een vervelende boosdoener zijn bij stressuitingen. Het is daarom essentieel om de luchtvochtigheid, temperatuur en luchtstroming goed te monitoren. Voer en water zijn eveneens cruciale factoren die vervelende gevolgen kunnen hebben als de kwaliteit of beschikbaarheid niet op orde is.
Tot slot stelt ABZ Diervoeding dat de beschikbaarheid van afleidingsmaterialen een groot verschil kan maken in de aanwezigheid of afwezigheid van stress en in de mogelijkheid voor varkens om natuurlijk gedrag te vertonen.
Staartbijten
Staartbijten is op veel varkensbedrijven een bekend gevolg van stressproblemen. Dit kan onschuldig beginnen met wat gesabbel, maar het kan escaleren tot ernstige bijterij. Varkens vervelen zich simpelweg, en varkensstaarten lijken hiervan vaak het slachtoffer te worden.
ABZ Diervoeding duidt dit type staartbijten aan als “Two-stage” staartbijten. Staartbijten kan echter ook vrij plotseling opduiken. Dit komt vaak voort uit frustratie en kan veel schade aanrichten in een stal. De oorzaak ligt vaak in onvoldoende toegang tot middelen zoals voer. Deze vorm van staartbijten noemt ABZ Diervoeding “Sudden Forceful”.
Als laatste onderscheidt ABZ Diervoeding “Obsessief” staartbijten. Deze vorm van staartbijten komt vaak voor bij één of enkele dieren in de stal, maar kan in korte tijd veel schade aanrichten. Dit treft vaak de kleinere varkens in de groep of dieren met onderliggend lijden.
Een uitbraak van staartbijten kan volgens ABZ Diervoeding vergeleken worden met een emmer die langzaam overloopt. Dit betekent dat meerdere factoren er uiteindelijk toe leiden dat een drempelwaarde wordt bereikt, de emmer overloopt en staartbijtgedrag ontstaat. Druppels die de emmer doen overlopen zijn problemen rondom voer, omgeving, klimaat, gezondheid, gebrek aan afleidingsmateriaal en dierfactoren.
Opzoek naar oplossingen
Wanneer de huisvesting op een varkensbedrijf onder de loep wordt genomen, richt je dan op de natuurlijke behoeften van het varken. Zo kan het voor varkens prettig zijn om te beschikken over vluchtmogelijkheden in de stal. Daarnaast bieden betonnen hokwanden uitkomst voor varkens die zich graag willen schuren of warmte kwijt willen.
Afleidingsmaterialen zijn een eenvoudige maar belangrijke manier om stress in de stal te minimaliseren. Het is daarbij essentieel dat deze materialen verteerbaar, wroetbaar, manipuleerbaar, kauwbaar en goed bereikbaar zijn voor het varken. Voorbeelden die ABZ Diervoeding aandraagt, zijn ruwvoervoorzieningen zoals hooi, stro, luzerne, muesli en snijmais, en materialen zoals jute zakken, touwen en houten blokken aan een ketting.
Voldoende vreet- en drinkplaatsen zijn een andere cruciale voorwaarde voor een stressvrije stal. Het advies van ABZ Diervoeding is: “Bied ten minste één vreetplek per acht dieren en één drinkplaats per tien dieren.” Deze bakken mogen niet leeg komen te staan. Daarnaast is het belangrijk dat voer en water apart worden aangeboden in de stal. Heersen er twijfels over de waterkwaliteit? Dan is het geen overbodige luxe om de waterleidingen te reinigen. Regelmatig doorspoelen van waterleidingen is volgens ABZ Diervoeding erg belangrijk.
Tekst: Annabel Klein-Woolthuis
