Onderzoek- en innovatiecentrum VKON en Wageningen University en Research (WUR) organiseerde op woensdag 4 september haar tweede kennissessie over vrijloopkraamhokken bij Fokbedrijf Brummelhuis in Hoge Hexel. Deze kennissessie is onderdeel van het project ‘Roadshow Winst van een goed ingericht activiteitsgebied voor varkens’.
Experts, varkenshouders en erfbetreders wisselden ervaringen over vrijloopkraamhokken uit. Vrijloopkraamhokken en technische resultaten gaan hand in hand. Door natuurlijk gedrag te stimuleren, verbeteren we het welzijn, wat leidt tot veerkrachtiger varkens met een hogere productiviteit.
Voordelen vrijloopkraam- opfokhokken
De bijeenkomst bij Brummelhuis benadrukte de voordelen van vrijloopkraam-opfokhokken en het bevorderen van welzijn en natuurlijk gedrag bij varkens. Dit biedt voordelen voor zowel het dier als de varkenshouder. Onderzoek van Wageningen University en Research bevestigt dat verveling, agressiviteit, stress en staartbijten bij varkens afnemen onder natuurlijke omstandigheden. Varkenshouder Jarno Brummelhuis, pionier op het gebied van vrijloopkraam-opfokhokken, merkte dit ook op.
Fokbedrijf Brummelhuis uit Hoge Hexel telt 525 fokzeugen en 800 opfokgelten (TN50 en TN70). In 2016 introduceerde het bedrijf vrijloopkraam-opfokhokken, waarbij de zeug het hok verlaat na het spenen en de biggen achterblijven. Inmiddels wordt dit concept internationaal toegepast. Tijdens de kennissessie benadrukte Brummelhuis dat zijn systeem niet alleen het welzijn verbetert, maar ook kosten bespaart, het arbeidsgemak bevordert en de productiviteit verhoogt.
Natuurlijk eetgedrag stimuleren
Anouschka Middelkoop van Schothorst Feed Research (SFR) benadrukte in haar presentatie de belangrijke rol van het familie-eetsysteem voor een natuurlijk eetgedrag van biggen. In de natuur beginnen biggen na vijf dagen al vaste voedselbrokken zoals takken in hun mond te stoppen. Dit helpt hen bij de ontwikkeling van een goede kauwmotoriek. Tien dagen na de geboorte gaan de biggen met de moeder mee op fourageertocht. Ze leren dan van de zeug om voedselbronnen te herkennen, zoeken en te verwerken.
Leren van de zeug
Dit leren van de zeug zien we terug in de varkenshouderij. Biggen die de kans krijgen om samen met de zeug te eten, nemen voor spenen al vaker vast voer op dan biggen die niet mee kunnen eten: 73 procent om zestig procent. Het simpelweg zien eten van andere biggen stimuleert ook hun eetgedrag: Van deze dieren eet 73 procent al voor spenen tegenover 52 bij biggen die andere biggen minder goed zien eten, bijvoorbeeld door een voerbak met weinig vreetplekken of hoge randen.
Daarnaast hebben biggen behoefte aan variatie in hun voer, heeft Middelkoop onderzocht. Door verschillende voeders aan te bieden, worden de biggen gestimuleerd om van alles te proeven, wat resulteert in een kilogram meer voeropname per toom. “Net als jij en ik, hebben biggen ook wel eens behoefte aan een bijgerecht,” aldus Middelkoop. Het vrijloopkraamhok, waarbij de zeug op de vloer wordt gevoerd, is een van de manieren om deze natuurlijke eetgewoonten te ondersteunen en gezonde biggen groot te brengen.
Voordelen in de stal
Jarno Brummelhuis ziet dagelijks de voordelen van zijn aanpak terug in de stal. “Zowel de zeug als de biggen eten beter,” vertelt hij. “De biggen zijn zwaarder en fitter, en ik zie ze zelfs naar de kop van de zeug gaan, alsof ze willen zeggen: bedankt voor het menu.” Door de biggen samen met de zeug te laten eten, heeft de zeug geen behoefte meer om voer uit haar bak te gooien om het aan haar biggen te geven. Dit leidt tot minder voerverlies. Bovendien merkt hij dat mede door dit herziene eetpatroon de biggen geen last meer hebben van speendip. Dit laat zien dat het stimuleren van natuurlijk gedrag in dit geval niet alleen het welzijn verhoogt, maar ook de productie en efficiëntie verbetert. Een win-win voor elke varkenshouder.
Goede moeders gezocht
Vrijloopkraamhokken vragen om een zeug die daarbij past. Topigs Norsvin richt zich daarom op de genetische eigenschappen van moeders die het beste passen bij de varkenshuisvesting van de toekomst. Bigoverleving is onder andere afhankelijk van de genen van zowel de big als de zeug. “Een big kan zelf wel sterk zijn, maar als deze geen goede moeder heeft is er een hogere kans op uitval dan bij een zeug met goede moedereigenschappen,” aldus onderzoeker Roos Vogelzang. Het ‘balanced breeding’ programma van Topigs Norsvin heeft verbetering van moedereigenschappen al sinds 2009 opgenomen in haar fokdoelen. Onderzoek toont aan dat goede moedereigenschappen correleren met een lagere biggensterfte en dat dit ook werkt in vrijloopkraamhokken.
Brummelhuis benadrukt het belang van een zorgvuldige keuze voor je bedrijfsvoering als varkenshouder. “Het is cruciaal om goed te evalueren welk systeem het beste past bij jouw specifieke omstandigheden,” zegt hij. “In een proefsetting hebben we ervaren dat het vanaf het begin loslaten van de zeugen in het vrijloopkraamhok problemen met zich meebracht, zoals doodliggers.” Dit bevestigt dat het vinden van de juiste strategieën voor je bedrijf verder gaat dan alleen de aanschaf van een vrijloopkraamhok. Het is essentieel om zelf te testen en ervaring op te doen, omdat de praktijk soms anders uitpakt dan verwacht. “Uiteindelijk hebben we arbeids- en kostenbesparingen gerealiseerd, maar het is een leerproces geweest om de beste aanpak te vinden,” zegt Jarno Brummelhuis.
Kennis op Maat-programma
Uitvoering van de Roadshow wordt mogelijk gemaakt door de Kennis op Maat (KOM)-financiering. KOM-projecten ontvangen financiële steun vanuit de Kennis- en Innovatie-Agenda (KIA) Landbouw, Water, Voedsel. Binnen deze KIA werken bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid samen aan innovaties voor veilig en gezond voedsel (en een groene leefomgeving) voor negen miljard mensen in een veerkrachtige wereld.
Tekst: Annabel Klein Woolthuis
Beeld: Gerben Hofman
